door Laurens Sparrius


FLORON en Naturalis stellen periodiek de Standaardlijst Nederlandse Flora samen, een werklijst met alle in Nederland wilde en ingeburgerde soorten. In de Nationale Databank Flora en Fauna beheert FLORON een uitgebreidere naamlijst waarin alle ooit in het wild gevonden plantensoorten vermeld staan. Aan nieuwe soorten kent FLORON standaardlijstnummers toe, die sinds de jaren '80 gebruikt worden op streeplijsten en in databanken.

Standaardlijst en soortnummers

De Standaardlijst is een een soortenlijst om mee te werken. FLORON en Naturalis stellen de Standaardlijst van de Nederlandse Flora en de volledige naamlijst daarom vrij beschikbaar in de NDFF Verspreidingsatlas en kan daar worden gedownload als Excel-bestand. De uitgebreide naamlijst wordt continu bijgewerkt. De lijst is voorzien van de actuele Rode Lijst-categorieën en een indicatie voor uitsteekgevoelige soorten. De huidige Standaardlijst Nederlandse Flora is van 2020 (artikel in Gorteria, | download Excel-bestand van Zenodo).

 

Soortconcepten

 De standaardlijstnummers staan voor een soortconcept. Dat wil zeggen dat wanneer een wetenschappelijke naam van een plant wijzigt, het nummer gelijk blijft. Deze werkwijze wordt al sinds de jaren '80 gevolgd. Sinds die tijd zijn ook enkele soorten gesplitst of samengevoegd.
Splitsen: Bij het splitsen van taxa worden in het algemeen twee nieuwe standaardlijstnummers gemaakt (voor taxon a en taxon b) en wordt de beschrijving van de oorspronkelijk soort aangepast in een combinatietaxon "taxon a / b". In gevallen waarbij taxon a of taxon b een zeer klein deel van de populatie betreft, wordt meestal gekozen voor het toevoegen van één nieuw standaardlijstnummer, namelijk voor het kleinste deel.

Samenvoegen (lumpen): Bij het samenvoegen van taxa wordt -indien nodig- een nieuw nummer gemaakt met de actuele soortnaam.

Beoordeling en kwaliteit

De meeste nieuwe soorten worden in het veld ontdekt door floristen. Soms worden soorten in het buitenland nieuw beschreven, en kunnen we aan de hand van herbariumcollecties controleren of de soort ook in Nederland voorkomt of voorgekomen heeft.

Nieuwe plantensoorten worden niet zomaar geaccepteerd. De controlemomenten zijn: determinatie of publicatie door een specialist (Naturalis en/of soortgroepspecialist), de registratie in de Nationale Databank Flora en Fauna en het valideren van waarnemingen. FLORON stimuleert vinders van nieuwe soorten om hun vondst te publiceren in het tijdschrift Gorteria. Hiernaast staat vermeld hoe je een nieuwe soort kunt melden.

Systematische indeling en naamgeving

De Standaardlijst volgt zoveel mogelijk de geldige naam volgens World Flora Online Plant List. Dit is voor de meeste plantenfamilies gebaseerd op de nieuwste inzichten. Toch kan hier soms van worden afgeweken.

Voor de genera volgen we de indeling uit de laatste editie van Heukels' Flora. Dit betekent dat nieuwe soorten soms toegevoegd worden aan een geslacht dat in Heukels' flora staat, terwijl het volgens de laatste inzichten eigenlijk in een ander geslacht geplaatst zou moeten worden. Dat doen we om te voorkomen dat andere soorten op de Standaardlijst ook van naam zouden moeten wijzigen.

Verder hanteren we een "afkoelperiode" voor nieuwe namen en afgesplitste soorten. We willen eerst zien of de naam internationaal geaccepteerd wordt. Voorbeelden zijn recent beschreven taxa als Dactylorhiza vadorum en Dactylorhiza x grandis nothosubsp. montis-mosae. De nomenclatuurregels (ICBN) schrijven in dit geval voor dat bij hybriden één naam op het niveau van nothospecies volstaat. Voor de apomictische genera Rubus en Taraxacum maken we een uitzondering.

Nieuwe soorten zijn vooral verwilderingen

Niet alle soorten op de standaardlijst behoren tot de inheemse flora. De laatste jaren zijn meer dan 1500 nieuwe soorten toegevoegd aan de standaardlijst, waarvan op voorhand al duidelijk is dat het om verwilderde tuinplanten gaat. Een klein deel van de nieuwe soorten zijn echte wilde vondsten van soorten die Nederland op eigen kracht bereikt hebben. Een mooi voorbeeld daarvan is de Hyacintorchis (Himantoglossum robertianum) die recent bij Noordwijk werd ontdekt.

Nieuwe Nederlandse namen voor wilde planten worden niet zomaar gekozen. Een comité van Nederlandse en Vlaamse taxonomen beoordeelt de voorstellen. Zelf een voorstel voor een nieuwe naam doen, mag natuurlijk. Zeker als je de nieuwe soort zelf gevonden hebt.

Vaak hebben planten al een Nederlandse naam. Dat is bijvoorbeeld het geval bij soorten die al geruime tijd in België voorkwamen, en bij cultuurgewassen.

Voor namen van cultuurgewassen wordt ook gebruik gemaakt van de Standaardlijst van Nederlandse namen van cultuurplanten van NAK tuinbouw.

Commissie Nederlandse Plantennamen

Leni Duistermaat, Naturalis, sectie Botanie
Ivan Hoste, Nationale Plantentuin, Meise (B)
Baudewijn Odé, FLORON
Fabienne Van Rossum, Nationale Plantentuin, Meise (B)
Filip Verloove, Nationale Plantentuin, Meise (B)

Naturalis is op zoek naar herbariummateriaal van Soorten die niet in de laatste editie van Heukels' Flora staan én in het wild aangetroffen zijn (dus niet in tuinen, plantsoenen, plantenbakken of vegetaties waar duidelijk sprake is van inzaai). Meer informatie over het verzamelen van herbariummateriaal en het melden van vondsten van nieuwe soorten.

Stuur het materiaal ter controle naar Naturalis (pdf met handleiding). Daar wordt het beoordeeld door floraspecialist Leni Duistermaat. Vervolgens wordt het materiaal toegevoegd aan de collectie en voor de eeuwigheid bewaard. Soorten met bewijsmateriaal komen in aanmerking voor opname in een toekomstige editie van Heukels' flora.

Het actuele adres voor het toesturen van herbariummateriaal is:

Naturalis 
afd. Nederlandse Flora
Darwinweg 2
2333 CR Leiden

Heb je een soort gevonden die nog niet in de NDFF Verspreidingsatlas staat? Volg dan de onderstaande stappen. Samen zorgen we ervoor dat de kwaliteit van de standaardlijst hoog blijft.

Controleer of de naam die je bij het determineren hebt gevonden correct is

1. Zoek in de WFO Plant List en in de NDFF Verspreidingsatlas op of de soort misschien onder een synoniem bekend is.
2. In buitenlandse flora's zijn sommige soorten als aangemerkt als microsoorten binnen een soortcomplex, die vaak in Nederland niet erkend worden. Ze worden dan bij een andere soort gevoegd. In het verleden zijn zulke microsoorten soms een tijdje gangbaar geweest. In de NDFF Verspreidingsatlas zijn deze te herkennen aan de namen in kleine letters. Deze soortnamen staan nu vaak niet meer in Heukels' flora, of worden daar ook in kleine letters vermeld.

Is de soort echt nieuw?

1. Maak een foto en verzamel herbariummateriaal en vermeld zoveel mogelijk details over de groeiplaats. Daarbij help je andere floristen op weg om ook naar de soort te zoeken.
2. Stuur het materiaal ter controle naar Naturalis, waar het beoordeeld wordt door specialist Leni Duistermaat.

Is de determinatie bevestigd door een specialist?

1. Meld de soort bij het NDFF-serviceteam (serviceteamndff@natuurloket.nl). FLORON gaat de soort dan in de NDFF invoeren.
2. Nu de naam geregistreerd is, kun je de waarneming invoeren.
3. Gaat het om een vondst van een soort die tot dusverre niet uit Nederland bekend was, dan adviseren we om een artikel voor het tijdschrift Gorteria te schrijven, zodat je vondst vereeuwigd wordt.

Contactpersonen FLORON