door Laurens Sparrius
Naturalis en FLORON stellen periodiek de Standaardlijst Nederlandse Flora samen, een werklijst met alle in Nederland wilde en ingeburgerde soorten. In de Nationale Databank Flora en Fauna beheert FLORON een uitgebreidere naamlijst waarin alle ooit in het wild gevonden plantensoorten vermeld staan. Aan nieuwe soorten kent FLORON standaardlijstnummers toe, die sinds de jaren '80 gebruikt worden op streeplijsten en in databanken.
Standaardlijst en soortnummers
De Standaardlijst is een een soortenlijst om mee te werken. FLORON en Naturalis stellen de Standaardlijst van de Nederlandse Flora en de volledige naamlijst daarom vrij beschikbaar in de NDFF Verspreidingsatlas en kan daar worden gedownload als Excel-bestand. De uitgebreide naamlijst wordt continu bijgewerkt. De lijst is voorzien van de actuele Rode Lijst-categorieën en een indicatie voor uitsteekgevoelige soorten. De huidige Standaardlijst Nederlandse Flora is van 2020 (artikel in Gorteria, | download Excel-bestand van Zenodo).
Soortconcepten
De standaardlijstnummers staan voor een soortconcept. Dat wil zeggen dat wanneer een wetenschappelijke naam van een plant wijzigt, het nummer gelijk blijft. Deze werkwijze wordt al sinds de jaren '80 gevolgd. Sinds die tijd zijn ook enkele soorten gesplitst of samengevoegd.
Splitsen: Bij het splitsen van taxa worden in het algemeen twee nieuwe standaardlijstnummers gemaakt (voor taxon a en taxon b) en wordt de beschrijving van de oorspronkelijk soort aangepast in een combinatietaxon "taxon a / b". In gevallen waarbij taxon a of taxon b een zeer klein deel van de populatie betreft, wordt meestal gekozen voor het toevoegen van één nieuw standaardlijstnummer, namelijk voor het kleinste deel.
Samenvoegen (lumpen): Bij het samenvoegen van taxa wordt -indien nodig- een nieuw nummer gemaakt met de actuele soortnaam.
Beoordeling en kwaliteit
De meeste nieuwe soorten worden in het veld ontdekt door floristen. Soms worden soorten in het buitenland nieuw beschreven, en kunnen we aan de hand van herbariumcollecties controleren of de soort ook in Nederland voorkomt of voorgekomen heeft.
Nieuwe plantensoorten worden niet zomaar geaccepteerd. De controlemomenten zijn: determinatie of publicatie door een specialist (Naturalis en/of soortgroepspecialist), de registratie in de Nationale Databank Flora en Fauna en het valideren van waarnemingen. FLORON stimuleert vinders van nieuwe soorten om hun vondst te publiceren in het tijdschrift Gorteria. Hiernaast staat vermeld hoe je een nieuwe soort kunt melden.
Systematische indeling en naamgeving
De Standaardlijst volgt zoveel mogelijk de geldige naam volgens Plants of The World Online (voorheen The Plant List). Dit is voor de meeste plantenfamilies gebaseerd op de nieuwste inzichten. Toch kan hier soms van worden afgeweken.
Zo werken we voor de indeling in families, ordes en hogere taxa we met de nieuwere indeling van APG IV. Dit heeft voor de namen van soorten geen consequenties. De orde die bekend staat als de ANITA-groep heet in APG IV Nympheales. Verder blijven we de namen Asteraceae (i.p.v. Compositae) en Fabaceae (i.,p.v. Leguminosae) gebruiken. Beide familienamen mogen volgens de Internationale Botanische Code gebruikt worden.
Voor de genera volgen we de indeling uit de laatste editie van Heukels' Flora. Dit betekent dat nieuwe soorten soms toegevoegd worden aan een geslacht dat in Heukels' flora staat, terwijl het volgens de laatste inzichten eigenlijk in een ander geslacht geplaatst zou moeten worden. Dat doen we om te voorkomen dat bestaande soorten op de Standaardlijst ook van naam zouden moeten wijzigen. Voorbeeld: in 2007 werd Gamochaeta purpurea als nieuwe soort gemeld. De soort is door FLORON opgenomen op de standaardlijst als Gnaphalium purpureum, om te voorkomen dat soorten uit de huidige editie van Heukels' flora van naam zouden veranderen: om consequent te blijven zou een andere soort uit dat geslacht - Gnaphalium luteoalbum - verplaatst moeten worden naar het genus Laphangium. Die naamswijzigingen worden na het verschijnen van de volgende editie van Heukels' Flora in één keer doorgevoerd.
Nieuwe soorten zijn vooral verwilderingen
Niet alle soorten op de standaardlijst behoren tot de inheemse flora. De laatste jaren zijn meer dan 1500 nieuwe soorten toegevoegd aan de standaardlijst, waarvan op voorhand al duidelijk is dat het om verwilderde tuinplanten gaat. Een klein deel van de nieuwe soorten zijn echte wilde vondsten van soorten die Nederland op eigen kracht bereikt hebben. Een mooi voorbeeld daarvan is de Purperrode orchis (Dactylorhiza purpurella) die op Schiermonnikoog werd ontdekt.