door Leni Duistermaat, Naturalis – sectie Botanie, onderzoeker Nederlandse flora *
Nederland kent een lange traditie van het inventariseren van de biodiversiteit volgens een vast grid. Dit zijn heel waardevolle data voor diverse doelen, variërend van onderzoek tot het uitzetten van beleid en soortbescherming. De waarde van deze gegevens neemt toe naarmate de betrouwbaarheid van de identificaties hoger is. Voor veel soorten zal dat geen probleem geven. Maar er zijn groepen waarvoor het nodig blijft de waarneming goed te documenteren. Van oudsher bestaat het documenteren van een plantenvondst uit het verzamelen, drogen, etiketteren, determineren en uiteindelijk opnemen in een herbarium. Naturalis, en dan met name de sectie Botanie, heeft zich – net als voordien het Rijksherbarium of Nationaal Herbarium Nederland – tot taak gesteld de waarnemers te ondersteunen bij het identificeren en documenteren van hun bijzondere waarnemingen, zodat deze kunnen worden gebruikt voor onderzoek en voor de validatie in de landelijke databank.
Het verzamelen van dergelijk ‘bewijs’materiaal lijkt echter langzaam in onbruik te raken als iets wat men vróeger wel deed, maar wat niet meer in de moderne tijd past. Bovendien heeft internet in combinatie met digitale fotografie het zoveel eenvoudiger gemaakt om de vondst te illustreren, toch...?
Ten dele is het waar dat men in kwetsbare populaties niet zomaar kan plukken. En inderdaad kunnen foto’s aantonen dat de betreffende soort waargenomen is. Foto’s laten echter geen herinterpretatie toe als door voortschrijdend inzicht is gebleken dat er onder de soort nog een andere soort schuilt of dat de soorten op andere kenmerken onderscheiden moeten worden. En maar al te vaak zijn die nieuwe kenmerken indertijd nou net niet in beeld gebracht omdat daar geen waarde aan werd gehecht.
Het grote voordeel van het goed verzamelen en bewaren van plantenmateriaal met een goede beschrijving (etiketgegevens) is dat de waarneming ten allen tijde opnieuw geïnterpreteerd kan worden. Zelfs van een heel kleine populatie is het mogelijk om zonder desastreuze schade aan te richten een waardevolle collectie te maken die de waarneming tot in lengte van dagen documenteert. Populaties zijn eerder als gevolg van veranderende omstandigheden ter plekke verdwenen dan door het eenmalig verzamelen van documentatiemateriaal. Het moge duidelijk zijn dat deze bijdrage een oproep is om herbariummateriaal van bijzondere vondsten te verzamelen en op te sturen.
Herbariummateriaal kun je opsturen (evt. met de vermelding Breekbaar!) naar: Naturalis - sectie Botanie, t.a.v. H. Duistermaat, Postbus 9517, 2300 RA Leiden
De herbariumcollectie Nederland in Naturalis (foto: Leni Duistermaat)
Verzamelde plant gedroogd in een krant (foto: Leni Duistermaat)
Plantenpers met sjorbanden (foto: Leni Duistermaat)